فرش، این بافته پر نقش و نگار و پر رمز و راز در فرهنگ مردم کشور عزیزمان ایران نقش بسزایی ایفا می کند. بدون شک، معدود کشوری در دنیا هست که به آن اندازه که ما ایرانیان از فرش، استفاده می کنیم، از آن در زندگی بهره بگیرد. فرش های زیبای کاشان، تبریز، قم، کرمان و مشهد سال هاست که زینت بخش منازل ماست. طرح و رنگ فرش کاشان جلوه ای بی نظیر و فوق العاده زیبا دارد . اما آیا تا به حال به این فکر کرده اید که نام این هنر زیبا از کجا نشأت گرفته است؟ شاید مطلبی که برای شما در اینجا فراهم کرده ام، مورد توجه شما علاقه مندان به هنر سرزمین مادری قرار بگیرد.
تعریف قالی یا فرشقالی نام دیگر فرش است و در بسیاری از فرهنگ ها به این نام شهرت دارد.بسیاری، فرش دستباف را قالی می نامند و بسیاری هم این دو واژه را به جای هم مورد استفاده قرار می دهند. قالی نوعی گستردنی بافته شده از الیاف پنبه، پشم و در بعضی موارد ابریشم است که معمولاً برای پوشش زمین به کار میرود. به دست بافتهٔ پُرزدار و گره‌دار قالی گفته می‌شود. از آنجا که قالی و فرش همیشه نقش‌های زیبا بر خود داشته‌اند، امروزه به جنبهٔ تزئینی آن نیز توجه می‌شود. از سال ۱۳۹۳ به بعد شهر کاشان با هنر پر ریشه و اصیل فرش کاشان ، به عنوان پایتخت فرش جهان معرفی و این اثر ماندگار در میراث ملموس یونسکو با شماره ۰۰۳۸۳ ثبت گردید. هم‌اکنون بیش از ۱۲۰۰ کارخانه تولید فرش ماشینی و ۷۰۰ کارگاه تولید فرش دستبافت در منطقه کاشان و آران و بیدگل مشغول به فعالیت میباشد. صادرات فرش در ایران یکی از فعالیت‌های اقتصادی پر سود محسوب می‌شود.
چه واژه هایی با واژه قالی مرتبط هستند و از کجا می آیند؟دانستن این که چه واژه هایی در کنار واژه قالی مورد استفاده ایرانیان قرار می گرفته، خالی از لطف نیست. با توجه به این که ایرانیان علاقه بسیاری به استفاده از این هنر داشته اند، از آن در کاربردهای مختلفی استفاده می کرده اند. در زبان پهلوی واژه‌های گوناگونی برای اشاره به انواع گستردنی‌ها به کار برده می‌شد: برای قالی نفیس از بَت یا بوپ، برای نمد و فرش از نمت استفاده می‌شد و برای فرش و بستر از ویستَرْگ که از ویستردن (wistardan) گرفته شده که در فارسی امروز، گستردن گفته می‌شود.
البته گفته می شود که واژهٔ قالی یا غالی از نام شهری به نام قالین (اصل نام شهر مشخص نیست هرچند قلعه و نه شهری وجود دارد که به انگلیسی غالین جاکار و بِرداوان می‌نامند و در خود ارمنی برداوان می‌گویند) در ارمنستان که در آن دوران بخشی از ایران باستان بوده‌است، گرفته شده‌است. البتّه فرهنگ لغت عمید کلمهٔ قالی را برگرفته از کلمهٔ ترکی قالین به معنای فرشِ پُرزدار که با نخ و پشم به رنگ‌های مختلف بافته می‌شود، معنی کرده‌است. البته عده ای بر این باور هستند که این برداشت درست و علمی نیست و بهتر است درباره ریشه کلمه قالی، به دنبال نشانه هایی در داخل ایران بود.
معنای «بوب» در لغتنامه دهخدا چنین آمده‌است:
فرش و بساط خانه… فرشی که آن را انبوب نیز گویند… در ارمنی، بوب و پهلوی، بوپ. در تاریخ طبری از ابوجعفر محمد بن جریر طبری (حدود ۲۶۶–۳۱۰) و ترجمه و تألیف ابو علی محمد بلعمی (۳۲۵) واژه «بساط» مترادف فرش آمده‌است. در آنجا از «فرش بهارستان» سخن میرود که در حملهٔ اعراب به ایران از کاخ تیسفون بدست آمده‌است. در معجم البلدان از یاقوت حموی (اوایل سده هفتم هجری قمری) چنین می‌آید: «بساطی یافتند از دیبا، شصت آرش اندر شصت آرش». در نُزهَة القُلوب حمدالله مستوفی (۷۵۰) افرش ز قول ابوعون صاحب کتاب الذیج چنین آمده‌است: «در قالی‌قلا فرشی بافته می‌شود که آن را قالی نامند و قالی نسبت اختصاری است به شهر قالی‌قلا و قالی‌قلا شهری است در ارمنستان کبیر... از عهد انوشیروان، هنوز ارمنستان بدست ایرانیان بود تا اسلام آمد… «ارمینیاغس» یکی از مردم ارمنستان زمام حکومت… را در دست گرفت. پس از وی زنی به حکومت رسید بنام «قالی» و شهری ساخت و آن را «قالی‌قاله» نامید که به معنای احسان است.»
این مطالب برگرفته از سایت ویکی پدیا و بیتوته است و امیدوارم مورد توجه شما عزیزان قرار گرفته باشد.
فرش ماشيني چيست؟فرش ماشيني گونه‌اي مصنوعي از قالي است كه بر خلاف فرش دستبافت توسط ماشين‌آلات صنعتي بافته مي‌شود. به دليل سرعت توليد و همچنين ارزان بودن مواد اوليه نسبت به فرش دستبافت قيمت ارزان تري دارد و از مزاياي آن ساده‌تر بودن اجراي آن، بهتر بودن نقش و باكيفيت‌تر انواع تصاوير هنري و شخصي روي آن است.
تاريخچه فرش در ايرانپيشينه تلاش براي توليد فرش در ايران، به هزاره دوم پيش از ميلاد مي‌رسد. فرش پازيريك كهن‌ترين فرش جهان، اثري ايراني است. آثار گران‌بها و زيبايي كه از بخش‌هاي مختلف ايران به دست آمده، گواه آن اند كه منسوجات ارزشمند و بحث‌برانگيزي در اين دوران وجود داشته‌اند، ازجمله تابوت سفالي دوران دالما، كردستان، همچنين آيينه? مسيِ زنگ‌زده? نوعِ ايلامي در تپه سيلك و ساير مناطق.
بعد از گذشت هزاره‌هاي متمادي، تقريباً در هزاره دوم پيش از ميلاد، انسان توانست چگونگيِ به‌هم ريسيدنِ نخ‌ها و ساختنِ طناب را كشف كند. اين اكتشاف مانند تمام اكتشاف‌هاي تاريخ فوايد بسيار سودمندي براي هنر و صنعتِ آن دوران داشت. از جمله آن كه از رشته‌هاي درهم‌تنيده? طناب مانندي براي زيباييِ ريشه‌هاي فرش استفاده مي‌كردند. آثار به‌دست‌آمده از مناطقي مانند گورهاي مارليك، قلعه? كوتي در ديلمان، و همچنين حسنلو نزديك اروميه شاهدهايي بر اين ادعا هستند.
تاريخچه پيدايش فرش ماشيني در ايران نشان مي‌دهد كه اين محصول در ايران عمري تقريباً 40 ساله دارد. در ابتداي دهه 50 اولين فرش ماشيني توليد داخل در كارخانجات مخمل و ابريشم كاشان توسط ماشين‌هاي مخمل بافي ژاكارد و با الياف مصنوعي براق و پرز نسبتاً كوتاه و وزن سبك، بافته و روانه بازار گرديد. همزمان با آن عده‌اي از تجار، فرش‌هايي با همين مشخصات و تا حدي مرغوب‌تر از كشور بلژيك وارد بازار ايران نمودند و سليقه ايراني را با پديده فرش ماشيني آشنا كردند.
با مشاهده استقبال نسبتاً مطلوبي كه مردم از فرش ماشيني به عمل آوردند صاحبان گروه صنعتي بهشهر كه از كارخانه‌داران و سرمايه‌گذاران خوشنام كشور بودند، اقدام به تأسيس شركت بزرگي به نام شركت صنايع كاشان نمودند كه فعاليت آن در زمينه توليدات مواد مرتبط با فرش و همچنين خود فرش ماشيني بود و اولين محصول آن در سال 1353 به بازار عرضه شد. اين محصول با نمونه‌هاي قبلي كاملاً متفاوت و شباهت‌هاي زيادي به فرش دستباف داشت كه به خصوص نوع پشمي آن فوق‌العاده مورد اقبال عمومي قرار گرفت. متعاقب آن شركتهاي ديگري از جمله شركت شهباف كه بعدها به فرش گيلان تغيير نام داد و همچنين شركتهاي فرش پارس و مولن روژ (نقش ايران) و فرش اكباتان تأسيس و به رقابت پرداختند.
اين امر تا اواخر سال 57 به‌طور معمول ادامه داشت و شركتهاي بزرگ توليدكننده فرش با هم در حال رقابت بودند. پس از مصادره اموال و كارخانجات تعدادي از سرمايه‌داران ايراني در سال 58 از جمله شركتهاي ملي (مصادره شده)، كارخانجات فرش ماشيني موجود نيز چون صدها واحد توليدي ديگر زير پوشش مديريتي سازمان‌هاي دولتي مثل سازمان صنايع ملي ايران، بنياد مستضعفان و جانبازان و … درآمد و مديران دولتي اكثراً كم تجربه و بيگانه با مسائل صنعت، به مديريت اين كارخانجات بزرگ و با ارزش منصوب شدند و از آن پس منحني حيات اين كارخانجات به سراشيبي افتاده و رو به افول نمود.
در سال 57 تعدادي از متخصصان صنعت نساجي و دست‌اندركاران صنعت فرش ماشيني و همچنين پاره‌اي از كارخانه‌داران كه تا آن زمان در رشته‌هاي ديگر نساجي فعال بودند به فكر ايجاد واحدهاي جديد فرش ماشيني افتادند و كارخانجاتي از قبيل قالي سليمان، فرش مشهد، فرش شيراز (دناژ)، فرش مازندران، فرش باستان و ستاره كوير و تعدادي ديگر در گوشه و كنار كشور و با ماشين‌هاي مربوط به آن زمان مثل وندويل ALD61 و AL1 و TEXTIMA شروع به كار نمودند و از همين‌جا سير تحول فرش ماشيني در بخش خصوصي و توقف يكي پس از ديگري كارخانجات بزرگ موجود تحت پوشش دستگاه‌هاي دولتي آغاز شد.
با انتقال تدريجي متخصصان شاغل در كارخانه‌هاي بزرگ به كارخانه‌هاي نوپا رقابت جديدي در زمينه توليد فرش ماشيني در ميان واحدهاي بخش خصوصي درگرفت، ولي تحول اساسي در صنعت فرش ماشيني در كشور از سال 65 شروع شد كه اين سير تحول موجب ايجاد بيش از 1600 واحد كوچك و بزرگ توليدكننده فرش گرديد كه در حال حاضر مشغول رقابتند.
در سال هاي اخير، كارخانجات بسياري توسط بخش خصوصي براي توليد فرش ماشيني در كاشان و آران و بيدگل مشغول به كار و توليد شده اند. به طوري كه بيش از 40 درصد فرش ماشيني توليد شده در كشور در اين كارخانجات توليد مي شود.
از ويژگي هاي فرش ماشيني كاشان ، تنوع بالا در طرح و رنگ و جنس به دليل رقابت بسيار زياد در توليد فرش ماشيني در اين خطه است. قبل از خريد فرش ماشيني با ويژگي هاي فرش بايد آشنايي داشته باشيد تا فرش مناسب خود را بيابيد . علاوه بر اين، همين بازار رقابتي موجب كاهش قيمت تمام شده توسط كارخانجات فرش ماشيني كاشان نسبت به فرش هاي توليد شده در شهر هاي ديگر است.
پيشينه زياد توليد فرش در شهر كاشان، موجب بالا بودن تجربه توليدكنندگان و همينطور دسترسي ساده آن ها به همه ملزومات توليد فرش ماشيني در يك مكان شده است.
علاوه بر اين كه همين رقابت بالا در توليد فرش ماشيني، سبب مي شود كه جديدترين تكنولوژي هاي توليد فرش ماشيني در كاشان و آران و بيدگل براي توليد مورد بهره برداري قرار گيرد. از جمله فرش شگی , سجاده فرش , فرش گل برجسته , فرش مدرن و فانتزی , فرش کلاریس و محصولات متنوع دیگر که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند .
در این مقاله قصد داریم فرش شگی یا پرز بلند را به شما معرفی نموده و معایب و محاسن آن را برای شما بیان کنیم. فرش شگی از خاص ترین و پر طرف دارترین نوع فرش ماشینی به ویژه در خانه های با دکوراسیون مدرن امروزی است. به طوری که شما هر مدل دکوراسیون و چیدمانی داشته باشید، می توانید از فرش شگی یا پرزبلند استفاده کنید. در نتیجه این فرش انتخاب بسیار مناسبی برای عروس و دامادها و یا کسانی است که مدام در حال تعویض و جا به جایی منزل هستند.
فرش شگی قدمت فرش های کاشان را نداشته و از این فرش در کشور های اروپایی که سبک دکوراسیون مدرن در آنها رواج دارد، بیشتر استفاده می شود. بنابراین می توان این فرش را که با ساختار دکوراسیون سنتی ایران همخوانی ندارد، یکی از عناصر اصلی ست کردن فرش با دکوراسیون مدرن دانست. پس برای خرید فرشی که با چیدمان و دکوراسیون مدرن خانه شما هماهنگ بوده و همخوانی داشته باشد، می توانید روی فرش طرح شگی یا پرز بلند حساب کنید.
لغت شگی ( Shaggy ) ، واژه انگلیسی و به معنای مو بلند است که این نام گذاری به دلیل پرزهای بلندی است که در بافت این نوع فرش استفاده می شود. همانطور که گفته شد، شگی از جمله خاص ترین تولیدات در حوزه انواع فرش و کفپوش در سالهای اخیر است.
با توجه به سادگی و قابلیت هماهنگی و ست شدن با دکوراسیونهای مختلف، فرش شگی نظر طرفداران و علاقه مندان زیادی را به خود جلب کرده است. از میان دسته بندی های مختلف فرش کلاسیک و فرش مدرن و فانتزی در فرش کاشان، فرش شگی در دسته فرش های فانتزی می گنجد.
فرش های شگی اساسا طرح ساده و خلوت دارد و معمولا به صورت تک‌رنگ تولید می‌شود. البته لازم به ذکر است فرش شگی با زمینه سه بعدی و چند رنگ نیز بافته شده که خود از جذابیت ویژه ای برخوردار هستند. در مورد این فرش توضیحات و مواردی وجود دارد که با مطالعه آن ها می توانید فرش شگی را بهتر بشناسید.
فرش شگی سالها در ترکیه و کشورهای اروپایی تولید می شد. اما به دلیل جذابیت آن و تقاضای بازار داخلی که ناشی از جذابیت و خاص بودن آن است، شرکت ها و کارخانه های فرش کاشان به ویژه برندهای معتبر و شناخته شده ای مانند فرش محتشم کاشان و فرش بزرگمهر نیز به تولید و بافت این نوع فرش روی آوردند و توانستند علاوه بر جلب نظر متقاضیان داخلی، نظر تجار خارجی را نیز به خود جلب کنند.
فرش شگی یا پرزبلند چه تفاوتی با دیگر فرش ها دارد؟
فرش شگی یا پرزبلند از نظر شکل و فرم بافت با فرش های سنتی متفاوت است. این فرش ها به لحاظ وزنی نیز از سایر فرش ها سبکترند. چرا که شیوه بافتشان متفاوت بوده و در آن از الیاف کمتری نسبت به فرش های کلاسیک استفاده می شود.
معمولا فرش های پرزبلند در سایزهای 50*100 سانت و 1*1 متر و 1*1.5 متری و 1*3 و 1.5*2.25 و 2*3 متر (6 متری) تولید می شوند. علت این امر نیز کاربرد این فرش است که بعدا به صورت مفصل به آن می پردازیم. سایزها و اندازه های بزرگتر از فرش 6 متری در شگی متداول نیست و کاربرد کمتری دارد. به همین دلیل در صورت تمایل برای خرید فرش پرزبلند با اندازه های بزرگتر باید به صورت سفارشی و معمولا جفتی اقدام نمایید.
جدای از اینکه چه کاربردی را برای فرش شگی در نظر داشته باشید، به دلیل نوع خاص بافت و استفاده از نخ های مختلف و طرح دار، به صورت کلی این نوع فرش، تزئینی است. و از آن بیشتر برای تزیین و ست کردن دکوراسیون استفاده می شود تا به عنوان کفپوش اصلی.
به دلیل همین تزئینی بودن فرش شگی، بافت و تولید آن در سایزهای کوچک مختلف و همچنین اشکال مختلف ( به اشکال دایره، قلبی ، گل، برگ درخت، ماشین و…) نیز مرسوم است. اگرچه همچنان بافت و خرید و فروش فرش های مستطیلی بسیار بیشتر از اشکال خاص است.
از الیاف به کار برده شده در این فرش می توان از اکریلیک، پلی استر، پلی پروپیلن و حتی پشم نیز نام برد. این را بدانید الیاف از هر کدام که باشد در این فرش به شکل قطعه قطعه ( پایل شده ) مورد استفاده قرار می گیرد. به این تعبیر که در قالی های معمولی سنتی اندازه هر پایل ( قطعه نخ ) به کاررفته در خاب فرش، حدودا 11 میلی متر می باشد، ولی در فرش شگی این اندازه به 30 میلی متر نیز می رسد. به همین دلیل به این نوع فرش، فرش پرزبلند گفته می شود.
مزایای استفاده از فرش شگی چیست؟
فرش شگی دارای مزایایی است که آن را به انتخابی مناسب و دلخواه توسط خریداران فرش ماشینی تبدیل می کند. در ادامه به مزایای فرش شگی می پردازیم.
نخستین حسن و ویژگی فرش شگی آن است که نوع الیاف نرم نسبتا بلند که در بافت این گونه فرش ها به کار رفته، باعث شده است نرمی و لطافت نسبتا خوبی نسبت به دیگر فرش ها داشته باشد.
درخشندگی و براق بودناستفاده از نخ های پلی استر، پلی پروپیلن و … که در فرش شگی رایج است به دلیل براق بودن، جلوه و درخشندگی بیشتری به این فرش نسبت به سایر فرش ها می دهد.
تنوع بافت ظاهریفرش شگی به دلیل نوع بافت آن تنها فرشی است که در بافت آن از انواع نخ های فانتزی با نمره ها و ضخامت ها و اشکال گوناگون استفاده می شود. به این ترتیب این امکان وجود دارد که در یک فرش شگی، نخ های ضخیم و نازک در کنار نخ های ساده مدل دار مانند نخ های فانتزی و یا نخ های زری شکل به کار روند. این موضوع باعث می شود که فرش شگی بیشترین تنوع شکل و نوع ظاهری را در میان فرش های ماشینی داشته باشد. ( البته این امر جدای از طرح و نقشه فرش است)
تنوع شکل و قالب فرشتنوع شکلی در شگی به نسبت بیشتر از دیگر انواع فرش است. و شما می توانید فرش شگی دایره ای، طرح برگ درخت، طرح گل و انواع اشکال هندسی و فانتزی را در این گونه فرش ها مشاهده کنید.
بدون پرز و ضد حساسیت بودنالیاف پلی استر و پلی پروپیلن و دیگر الیاف فانتزی که در بافت فرش های شگی به کار میرود به صورت کلی فاقد پرزدهی بوده و به همین دلیل حساسیت نیز ایجاد نمی کنند. از این رو می توان این فرش ها را از نظر بهداشت و سلامت گزینه مناسبی برای فرش اتاق کودک و فرش آشپزخانه دانست.
قیمت پایین تر و مقرون به صرفه بودنهمانگونه که قبلا هم اشاره شد، در بافت فرش شگی، از انواع نخ های تشکیل شده از خانواده الیاف پلی استر و پلی پروپیلن، استفاده می شود و این الیاف نسبت به نخ ها و الیاف اکرلیک ارزانتر هستند. از طرف دیگر تراکم گره های فرش شگی نسبت به فرش های اکرلیک پایین تر است. به همین دلایل، این نوع فرش نسبت به فرش های اکرلیک و سنتی یک فرش ارزان محسوب می شود. پس برای خانواده ها و کسانی که می خواهند در هزینه های خود صرفه جویی کنند، فرش شگی گزینه خوبی به نظر می رسد.
قبل از خرید فرش شگی باید به این نکات توجه کنید!
مسلما فرش های شگی و پرز بلند نیز مانند هر فرش و یا هر محصول دیگر در کنار ویژگی های خوب و محسنات خود، نواقص و عیبی های نیز دارند که بد نیست در صورتی که قصد خرید این گونه فرش ها را دارید پیش از خرید نسبت به این عیب ها و نواقص آگاهی داشته باشید. ما در اینجا به ترتیب به آنها اشاره می کنیم.
نخست اینکه فرش شگی به دلیل پرزهای بلندی که دارد گرد و خاک و سایر ذرات ریز بیشتر از فرش های دیگر در لابه لای این پرز ها قرار می گیرد. پس در نتیجه این نکته را در نظر بگیرد که نظافت و جارو زدن آن نیز سخت تر خواهد بود. یکی از راه هایی که فرش نیاز به نظافت مداوم نداشته باشد این است که فرش شگی بهتر است در مناطق کم رفت و آمد پهن شود تا در نتیجه کمتر در معرض کثیفی قرار بگیرد.
البته این مشکل بیشتر برای خانه های شلوغ و همچنین فرش های شگی بزرگ مشکل ایجاد می کند. اما در خانه های کم جمعیت که در آنها جارو برقی قوی کار جارو دستی را انجام می دهد، این مشکل چندان جدی به نظر نمی رسد. به ویژه در مورد سایزهای قالیچه کوچک و پادری که به راحتی امکان جمع کردن آنها و تکاندن آنها داخل حیاط یا تراس و حمام و.. وجود دارد.
دوم اینکه جنس فرشهای شگی عموما از انواع شاخه های پلی استر و پلی پروپیلن است. اینگونه نخ ها که در فرشهای شگی و فانتزی کاربرد دارند به صورت کلی از دوام و ایستایی کمتری نسبت به آکرلیک برخوردار هستند و البته به همین نسبت فرششان هم ارزانتر است.
در نهایت باید در نظر داشت که همان طور که گفته شد، معمولا امکان بافت و تولید فرش بزرگتر از فرش 9 متری در نوع شگی وجود ندارد.
آیا فرش شگی برای کاربرد شما مناسب است؟
همانطور که اشاره شد، این فرش در گروه فرش فانتزی قرار می گیرد. فرش های فانتزی بیشتر کارکردی تزئینی و دکوری دارند. در میان فرش های فانتزی، شگی بیش از دیگران کاربرد تزئینی دارد و این امر نیز به دلیل تنوع شکل، رنگ های خاص و تنوع بافت و نخ های خاصی است که در بافت آن به کار می رود.
اگر چه این نوع فرش را می توان به عنوان یک فرش در دکوراسیون فضای اصلی خانه نیز استفاده نمود، اما چنین کاربردی در خانه های ایرانی کمتر به چشم می خورد و بیشتر به دکوراسیون های غربی تمایل دارد.
با توجه به آنچه در بالا در مورد سلامت و بهداشت فرش شگی بدان اشاره شد، علاوه بر استفاده در آشپزخانه و یا به عنوان فرش اتاق کودک، می توان در اتاق خواب نیز به کار برد. البته استفاده از اینگونه فرش ها به عنوان پادری برای پشت در خانه و یا جلوی در حمام و سرویس دستشویی نیز متداول است.
برای شستشو و تمیز کردن فرش شگی به چه نکاتی باید توجه کرد؟
برای شستن و نظافت فرش شگی راه های مختلفی وجود دارد. شما می توانید فرش را روی بندی آویزان کرده و با ضربه زدن به وسیله یک چوب، خاک موجود در الیاف فرش را خارج کنید. همچنین استفاده از جارو برقی با قدرت مکندگی بالا و سری مناسب نیز کارگشا است.
در مورد شستشوی فرش نیز طبیعتا دو راه وجود دارد، یکی اینکه خودتان این کار را در منزل انجام دهید که بهتر است از محلول آب و شامپو فرش استفاده شود و یا اینکه فرش را به شرکت های قالی شویی بسپارید، که بهتر است معتبرترین و بهترین شرکت قالی شویی را پیدا کنید، تا فرش فرسوده نشود.